Huisvesting

Chabo's behoren droog en tochtvrij te zijn gehuisvest. Als indicatie voor de behoefte aan ruimte is een oppervlakte van ten minste één vierkante meter voor een haan en twee hennen de minimum maat. De voorzijde van het hok is, als het mogelijk is, naar het zuiden gericht.

Het is zaak de bodem van het kippenhok redelijk schoon en ten minste goed droog te houden. Geldt dit al voor alle kippen in het algemeen, voor Chabo's geldt het in het bijzonder, omdat zij met hun korte pootjes 'laag bij de grond' leven en zij het anders, vooral 's-winters, maar zwaar te verduren zouden hebben. Sommige mensen gebruiken voor een klein hokje met één trio vaak oude kranten die om de dag of om de paar dagen verwisseld worden. Op zich is dat een goed systeem, maar dikwijls beginnen de krieltjes als blije peuters enthousiast de kranten in duizend stukjes te scheuren en gevreesd mag worden dat er ook af en toe een stukje krant wordt opgepeuzeld. Wie verzot is op drukinktresten in zijn ei bij het ontbijt moet daar dus vooral mee doorgaan. Mensen met andere voorkeuren zullen willen omzien naar een alternatief. Daarom wordt algemeen geadviseerd houtkrullen of houtmot als bodembedekking te gebruiken. Zand strooien en dan geregeld zeven, lijkt een goede oplossing voor mensen met een zuinige aard, maar zij zullen nooit mogen vergeten dat bij een eventuele parasitaire besmetting het ongedierte er niet zal worden uitgezeefd en hun dierenarts zal hen dan vaak en handenwrijvend begroeten.

Vanzelfsprekend wordt er ook op gelet dat er een goede luchtverversing in het hok is, maar zorg er wel voor dat het niet tocht.

Een zitstok wordt zeer gewaardeerd. Mensen met Chabo's die vrijelijk in de tuin worden gehouden, zien hun dieren als ze niet hun hok ingaan tegen zons- ondergang altijd de bomen opzoeken. Een zitstok heeft bovendien het voordeel dat bij kou de dieren niet op de grond hoeven te overnachten.

Een bakje met wat hooi waarin de hennen hun eitjes kunnen leggen, completeert het geheel.

te reinigen, ook broeden de hennetjes bij voorkeur in zo'n emmer hun eieren uit. Als dan de eieren zijn uitgekomen, moet er wel op gelet worden dat na een dag of twee ook de kuikentjes erin slagen de emmer te verlaten. Zonodig zal dan de emmer voor een laag bakje plaats moeten maken.

Het voeren van hoenders is al sinds jaar en dag erg gemakkelijk door de beschikbaarheid van pelletvoer waarin alles zit wat de dieren nodig hebben. En zo kunnen de meeste dierenwinkels (winkels voor dierenbenodigdheden) uit voorraad legmeel of legkorrel leveren of onderhoudsmeel dan wel onderhoudskorrel of sierhoenderkorrel dan wel sier- hoendermeel en vaak ook nog krielkippenkorrel dat iets kleiner van formaat is dan de gewone sierhoender- korrel. De keuze voor korrel of meel is afhankelijk van vooral de wijze van onderhoud die wordt gebezigd of die gewenst wordt. Voor de opname van meel zullen de hoenders meer moeite moeten doen en dat is niet verkeerd, maar de kans op vermorsing van het voer is natuurlijk wel groter.

Zorg er bovendien voor dat er altijd kippengrit aanwezig is, waarmee aan de natuurlijke behoefte van de kipjes aan steentjes (en extra kalk als er ook gemalen schelpjes in zit) voor de spijsvertering tegemoet gekomen wordt. Doe bij voorkeur het grit in een zwaar stenen bakje dat niet gemakkelijk door de kippen is weg te duwen.

Gemengd graan wordt door de kippen als bijvoer zeer gewaardeerd. Echter uitsluitend granen voeren zal op den duur leiden tot voedselgebreken, omdat dan de dieren een tekort aan onder meer eiwitten, vitamines en mineralen zullen krijgen.

Daarom is het 't beste de krielen ten minste elke dag per kipje een handvol (leg)korrels of (leg)meel te geven en daarnaast nog een handje graan. De dieren krijgen dan voldoende voedsel binnen en zullen niet te vet worden. Het dagelijks rantsoen in één keer verstrekken is mogelijk, maar twee keer per dag voeren is beter.

Water dient voortdurend aanwezig te zijn en dagelijks ververst te worden. Het gebruik van een zogenaamde drinktoren (middelformaat) is het handigst en levert ook geen verdrinkingsgevaar voor de kuikentjes op.

Pasgeboren kuikens teren nog op de voedingsstoffen die zij uit het ei hebben meegekregen, maar zeker na de eerste dag begint de behoefte aan voedsel al op gang te komen. Het pikgedrag is aangeboren en vele kuikens zullen dit al vrij gauw na de geboorte laten zien en zeker zodra er een mee begint of de kloek hen daartoe aanmoedigt. 

Een beproefde voermethode voor de succesvolle opfok van krielkuikens is om te beginnen met kanarie opfok- voer (eivoer) en dit geleidelijk te vervangen door kuikenmeel en kuikenzaad.

Kanarie opfokvoer of eivoer is een mengsel van beschuitmeel en eieren met toevoeging van extra vitamines en mineralen. Het is kant en klaar in de meeste dierenwinkels te verkrijgen. Wie het echter zelf vers wil maken, kan het navolgend recept uitvoeren. Men neme drie beschuiten ('t liefst beschuiten met een hoger eiwit gehalte van 14 tot 18%), één kippenei (= ca. 65 gram) of twee krielkipeieren (= 2 x ca. 32 gram) en drie flinke theelepels mineralen- en vitamines melange (bijvoorbeeld 'Mineral' poeder voor postduiven, maar nog beter is, bijvoorbeeld, het speciale mengsel van 'AVES'). Het ei of de twee eitjes worden gekookt; zeker acht tot tien minuten laten doorkoken. Het ei of de eitjes laten afkoelen. De beschuiten verkruimelen in een blender. Het ei of de eitjes pellen (ook de vliesjes verwijderen) en eveneens in enkele stukken verbrokkeld in de blender doen. Dan het mineralen- en vitaminepoeder toevoegen en dit alles vermalen. Let er wel op dat de houdbaarheid van dit eivoer in de koelkast hooguit twee dagen is.

Een zeer beproefd 'superstartmengsel' voor Chabo kuikens -maar ook voor andere krielkipkuikens of kwartelkuikens- is evenwel vijf eetlepels eivoer, drie eetlepels universeelvoer ('t liefst universeelvoer met gedroogde insektjes), drie eetlepels kuikenmeel, één eetlepel onkruidzaden, één eetlepel witte millet, één eetlepel kanarie zangzaadmelange en één eetlepel vogelgrit en dit alles goed geschud. Dit is de melange voor de eerste week of de eerste twee weken. Daarna wordt per week de melange geleidelijk gewijzigd, waarbij de hoeveelheid eivoer en universeelvoer wordt verminderd en de hoeveelheid kuikenmeel (startmeel) evenredig wordt vergroot. Ook de toevoeging van de zaden wordt verminderd en vervangen door kuikenzaad (fijngehakte maïs en tarwe), zodat na een week of vier à vijf de melange een samenstelling heeft van ca. vijf eenheden kuikenmeel, drie eenheden kuikenzaad en één eetlepel vogelgrit gemengd met kippengrit indien de kuikens het vaste gritbakje in het hok (nog) niet kunnen bereiken. Aan dit mengsel wordt geleidelijk ook al kuikenkorrel toegevoegd in hoeveel- heden afhankelijk van de opname ervan door de kuikens.

Voor de watervoorziening voor de kuikens volstaat een klein formaat drinktoren. Wanneer de kuikens het water niet lijken te vinden, is het verstandig een laag stenen bakje te plaatsen met daarin (goed glinsterende) knikkers en een even hoog laagje water. Het beste is de kuikens gekookt water te geven om de kans op darm- storingen (zichtbaar door de zogeheten 'strontkontjes') te verminderen.

Aanschaf

Het is zover. Het hok staat klaar en er is al kippenvoer in huis. Nu de Chabo's nog.

Voor de aanschaf van Chabo's kan ook gebruik gemaakt worden van de bemiddelingsdienst C.L.C. bemiddeling: Mw. S. Winsen, tel. 0344-681755, sophiaenwim@orange.nl of er kan op deze web site naar dieren worden gezocht of aangeboden via de pagina 'Vraag & aanbod'. Desnoods kan nog informatie ingewonnen worden bij de Secretaris van de Chabo Liefhebbers Club - de C.L.C. of er een Chabo fokker in de buurt woont die de gewenste kleurslag of variëteit fokt. Ten leste kan ook via het Internet geprobeerd worden dieren te bemachtigen via de verscheidene koop- en verkoop sites. Wanneer er echter serieus gefokt gaat worden om het standaardbeeld van de Chabo's te behouden en wellicht de dieren ten toon te stellen, schaf dan goede fokdieren aan bij een van de leden van de C.L.C. Goede fokdieren hoeven niet meteen ook tentoonstellingsdieren te zijn, maar ze moeten wel over een zeer goed type beschikken en natuurlijk goed gezond zijn. Gezonde dieren zijn te herkennen aan de heldere rode kam, glinsterende levendige ogen en een goed en in het zonlicht glanzend verenkleed. Ten minste één van de dieren van een aanstaand ouderpaar moet over de juiste beenlengte beschikken.

Soms besluiten mensen uit vrees voor geluidsoverlast geen haantje aan te schaffen. Dat is erg jammer. Het hanengekraai van een Chabo valt in het niet bij al het lawaai dat de andere vrij rondvliegende vogels in de buurt maken. Ook zijn buurtbewoners meestal gauw gewend aan het gekraai, vaak horen ze het na een dag of tien niet eens meer, en wordt zelfs het geluid op den duur gewaardeerd om zijn vertrouwdheid of het natuurlijk of landelijk karakter ervan. Kortom, overlegt u eens met uw buren, als u dat nodig of wenselijk acht, en als u het verstandig aanpakt -bijvoorbeeld door voor te stellen het eerst eens een maandje te proberen-, verdwijnen veelal de eventuele voorshands geopperde bezwaren vanzelf. De enkeling die in bezwaar volhardt, maar dikwijls andere redenen tot klagen heeft, gaat doorgaans al snel in het democratisch geweld van de buurt ten onder. Mocht er dan toch nog een spoor van overlast kunnen zijn die u benard, dan sluit u simpelweg 's-avonds al uw kippen op in het (nacht)hok dat u heeft verduisterd en het probleem is opgelost. Uw beloning is de prachtige, trotse verschijning van een Chabo haan in uw hok die zo elk jaar rond Pasen een hoogtepunt kent als er een blijde familie-uitbreiding heeft plaatsgevonden en hij met veel vertoon, maar zorgzaam waakt over een kloek met een schare donzige kuikentjes. 

Fok

Fokken met Chabo's is op zich niet zo moeilijk. Goede Chabo's fokken daarentegen vergt enige kennis van de specifieke eigenschappen van het ras. Gewapend met die kennis kunnen de juiste fokdieren worden geselecteerd. Bent u in deze niet helemaal zeker van uw zaak, schroomt u dan niet contact op te nemen met de C.L.C. of met een van de leden van de Chabo Lief- hebbers Club bij u in de buurt. Meer informatie over selectie vindt u ook in het hiernavolgende deel.

Voor de meeste liefhebbers is de fok een hoogtepunt van de liefhebberij. Maar zoals gezegd, voor het fokken van goede Chabo's moet met enig overleg te werk worden gegaan. Selectie van de fokdieren maakt deel daarvan uit. Kleine kuikentjes worden snel groot en er dient voor hen voldoende plaats te zijn. Dat betekent dat niet alleen uit ruimteoverwegingen, maar ook voor het handhaven of verbeteren van de kwaliteit van de volgende generatie u op een gegeven moment van een aantal dieren afscheid zult moeten nemen. Het spreekt vanzelf dat daartoe tevoren over de te nemen maatregelen (schenking, verkoop, etc.) is vergewist en beslist.  In ieder geval moeten slecht groeiende of zieke dieren bijtijds verwijderd worden, alsook dieren met ernstige afwijkingen als scheve staart, verkeerde pootkleur of kamfouten.

Voor beginnende fokkers is het verstandig zich eerst op één kleurslag en variëteit toe te leggen, zodat ervaring wordt gekregen met de verervingen van die specifieke kleurslag en het verbeteren van de kwaliteit ervan. Als zo enkele jaren met een trio, een haan en twee hennen, is gefokt, komt vanzelf in beeld of, en indien zo met wat, er verbetering kan worden ingebracht. Dit is ook de daadwerkelijke methode om tot topdieren te geraken. De op tentoonstellingsprijzen beluste liefhebbers die menen dat succes alleen maar te koop is en daarom voortdurend nieuwe prijswinnaars aan hun bestand toevoegen, stapelen slechts teleurstelling op teleurstelling, om over de kosten van dit 'kip zonder kop' gedrag nog maar te zwijgen. Zij zouden er bovendien verstandiger aan doen tentoonstellingen vooral te bezoeken om te genieten van alle Chabo variëteiten en om te zien en te leren wat er aan het eigen bestand al goed is en op welke punten er nog verbeteringen tot stand zouden kunnen worden gebracht door vooral een juiste selectie van de zelfgefokte dieren in de al bestaande stam.

Veel fokkers gebruiken een broedmachine voor het verkrijgen van een groot aantal kuikens op een door hen gewenst tijdstip en met zo eveneens een ruim aanbod om te selecteren. Wie echter niet over een broedmachine  beschikt, is daarom nog niet onthand. Chabo hennen worden gemakkelijk broeds en tonen zich in de regel voorbeeldige moeders. De bebroede eieren komen na 20-21 dagen uit. Variatie in het tijdstip van uitkomst is in een broedmachine een kwestie van temperatuursinstelling en vochtregulering. Voor elke broedmachine (broedmethode) is dat weer anders en de beste resultaten komen ervaringsgewijs. Daarom moet de moed niet worden verloren als in het begin de broedmachineresultaten tegenvallen of zelfs mislukken. Zoals gezegd, na enige ervaringen met de machine worden de juiste broedinstellingen bereikt en stijgt, als ook de eieren bevrucht zijn, het uitkomstpercentage. Heb overigens enig geduld bij het uitkomen van de eieren. Niet zelden komen er twee, drie of zelfs vier dagen nadat het eerste ei is gekipt nog kuikentjes ter wereld. Onder een kloek zouden deze eieren verloren zijn gegaan (of de kuikens, als de eieren niet na een dag of twee zijn verwijderd en de kloek vastbesloten is voor deze eieren op het nest te blijven), maar in een broedmachine is er wel alle tijd voor.

Voor een hogere kans op bevruchte eieren wordt alom geadviseerd te beginnen met een foktoompje van een oudere haan met jonge hennen of omgekeerd met een jongere haan en oudere hennen. Ook de kans dat zo broer en zus worden gepaard, met alle mogelijke moeilijkheden van dien in het nageslacht, is beduidend kleiner. Daarnaast houdt het  beginnen met een dergelijk foktoompje de broedresultaten overzichtelijk.

Wie met een broedmachine werkt, heeft natuurlijk ook zelf de zorg voor het grootbrengen van de kuikens. De kuikens worden na één tot anderhalf etmaal (24-36 uur) na uitkomen uit de broedmachine gehaald. Na een dergelijke periode zijn ze zeker goed opgedroogd en kunnen ze in een apart onderkomen met een warmte- lamp worden ondergebracht. Warmtelampen zijn verkrijgbaar in winkels voor dierenbenodigdheden met ook een ruim aanbod voor de agrarische sector of met een specialisatie in terraria. Aansluiting op een dimmer geeft extra regelmogelijkheden voor de juiste temperatuursinstelling. Maar de lamp hoger of lager hangen kan natuurlijk ook. De juiste temperatuur is 'af te lezen' uit het gedrag van de kuikens. Zitten ze piepend dicht bijeen en elkaar verdringend om de beste plek, dan is het duidelijk te koud. Mijden ze de lamp en liggen ze in een ruime kring verspreid, dan is het onder de lamp te warm voor ze. De kuikens moeten vlug en levendig zijn. Telkens ineengedoken en voortdurend klagelijk piepende kuikens deugen niet en dienen verwijderd te worden. Vaak hebben ze iets onder de leden en het is beter besmettingsgevaar te voorkomen.

Als bodembedekking voor de eerste dagen voldoen enkele vellen keukenpapier, die dagelijks of vaker vernieuwd worden, uitstekend. Afhankelijk van het gebruiksnut ervan wordt het papier op een gegeven moment vervangen door houtmot. Het gaat er allemaal om dat de kuikens op een goed absorberende en droge bodembedekking zitten.

Voor de voeding van de kuikens zie hierboven bij 'Voeding'. Mocht er onverhoopt door omstandigheden slechts één kuiken moeten worden grootgebracht, dan moet dit de eerste paar dagen extra goed in de gaten worden gehouden. Zonodig moet het pikken naar voer even gestimuleerd worden. Dit is vrij eenvoudig uit te voeren door met een vinger in het voerbakje te tikken. Meestal wekt dat de nieuwsgierigheid van het kuiken en zal het beginnen te pikken. Helemaal goed gaat het, indien ook het ouderlijk aanbodgedrag wordt geïmiteerd en er een kruimel voer wordt opgepakt en voor het kuiken met een tik wordt neergelegd en dit zo enkele keren wordt herhaald. Een kuiken dat dan niet begint te pikken, zal nooit wat snappen. Nadat de weg is uitgeduid, zal honger vervolgens voldoende motivatie bieden.

Selectie

De grootste uitdaging in de serieuze Chabo liefhebberij is wellicht de selectie van de gefokte dieren. Er moet een keuze worden gemaakt welke dieren geschikt zijn voor de fok en eventueel ook welke dieren er kunnen worden tentoongesteld. Ook indien u allen maar uit liefhebberij zonder meer Chabo's houdt, is het toch van belang selectie toe te passen, zodat u zoveel mogelijk uw bestand gezond en volgens de standaard op peil houdt. 

De selectie tijdens de fok begint eigenlijk al bij de keuze van de eieren. Te kleine eieren of eieren met een duidelijk afwijkende vorm kunnen beter niet gebruikt worden voor de broed. Doet u dat tegen beter weten toch, dan blijkt, als deze eieren al uitkomen, dat de kuikens in een later stadium, veelal om gezondheids- redenen, niettemin verwijderd moeten worden. Deze kosten voor de natuur, het milieu en vooral voor uw beurs had u zich dus kunnen besparen.

De volgende selectiefase betreft de kuikentjes. Verwijder zieke of zwakke dieren. Zelf voor doktertje spelen was misschien leuk in de kinderjaren of tijdens de pubertijd, of is misschien -wie weet- nog steeds opwindend, maar in de Chabo fok is er zo alleen maar rendement voor uw dierenwinkelier, dierenarts of de  farmaceutische industrie. Al uw gehannes ten spijt zal er uiteindelijk van de diertjes weinig terecht komen en zullen de zorgen alleen maar groter worden. U kunt beter dergelijk dierenleed voorkomen door tijdig in te grijpen. Het gebeurt gelukkig niet vaak, maar soms maakt 'de natuur' een misstap of slaat op zeker moment het 'noodlot' even toe. Het past ons dan op juiste en verantwoorde wijze handelend op te treden bij de dieren die aan onze zorg zijn toevertrouwd.

Verwijder ook hoogbenige smalle kuikens. Goede Chabokuikens zijn bolle ronde donsballetjes met korte dikke pootjes. Bewaar echter in eerste instantie wel de kuikentjes die iets langere, maar wel dikke pootjes hebben, want zij kunnen, als zij verder goed opgroeien en geen andere fouten hebben, van waarde zijn bij de fok.

Naarmate de groei van de kuikens vordert, wordt ook de selectie strenger. Kamfouten, fouten in de staartdracht en foutieve pootkleur vormen de eerste selectiecriteria. Dieren die geen correcte kam ontwikkelen, worden voor de fok buitengesloten. Ook dieren die een scheve staart hebben of een te ver naar voren hellende staart bezitten (eekhoornstaart) of waarvan de staart te ver naar achteren ligt, doen evenmin aan de verdere fok mee. Dieren met groene poten zijn volstrekt ongewenst. Donker gekleurde dieren zullen echter nog wel eens een donkere aanslag op de poten laten zien, maar als de voetzolen goed geel zijn, is het nog tamelijk acceptabel. En zo werken we verder naar de hernieuwing van ons fokbestand toe. Doe echter jonge dieren ook weer niet te snel weg. Laat de dieren die uw fokkersvertrouwen genieten volledig uitgroeien, zodat zij ook de kans krijgen hun pracht te bewijzen. Zo laat een jonge hen pas het mooiste type zien wanneer ze vlak tegen de leg aan zit of net aan de leg is, ze is dan voller en ronder. Door de leg heeft haar achterlijf net dat bolle ronde waardoor ze ook iets lager lijkt. Ook is de oogkleur warm en levendig en zijn de kam en lelletjes mooi rood. Jonge hanen hebben eveneens hun tijd nodig voor de volle ontwikkeling van het zadelbehang en de uitgroei van de staartsikkels die mooi rechtop behoren te staan. Dieren die eerst nog wat te smal leken, blijken soms in volwassener staat en bij volle veertooi toch het juiste type te hebben.

Selecteren is te leren. Selecteren is observeren en leren steeds beter te observeren. Het is daarbij van belang niet alleen de eigen dieren te bekijken en te beoordelen, maar ook, vergelijkenderwijs, de dieren van andere fokkers. Contacten met andere Chabo liefhebbers zijn trouwens niet alleen gezellig, maar vaak ook heel nuttig en leerzaam. Selecteren is ook leren van de fouten die erbij kunnen worden gemaakt. Goede selectie is niet afgaan op een momentopname, op een enkele waarneming op een gegeven tijdstip, maar volgt op een periode waarbij de dieren, de wijze waarop ze zich tonen en hun gedragingen goed zijn gadegeslagen. Dit alles komt ook de verzorging van de dieren ten goede. Het kost tijd, maar het is een tijdsbesteding die loont door het plezier dat er aan valt te beleven en de resultaten die er uiteindelijk mee worden bereikt.

Tentoonstellen

Door tentoonstellingen wordt het publiekelijk toegankelijk hoe het met de kwaliteit van een ras of een kleurslag of variëteit en de voor- of achteruitgang hierin is gesteld. Voor de deelnemers zelf is, naast de vele contacten met andere fokkers en bezoekers en de bezichtiging van de andere tentoongestelde dieren, ook nog het competitieve element vaak van enig belang. En ontegenzeggelijk is het zeer de moeite waard eens te weten of anderen de zelfgefokte dieren ook zo mooi vinden.